Przyspieszanie pracy komputera

Komputer jest jednym z najszybciej starzejących się urządzeń. W zależności od wykorzystania, możecie już po roku odczuć, że ma on okres świetności za sobą. Objawia się to tym, że programy wymagające dużej mocy obliczeniowej pracują coraz mniej płynnie, a niektóre nawet nie chcą się uruchomić. Również użytkownicy korzystający z pakietu biurowego i Internetu po kilku latach będą narzekać na ślamazarnie wykonywane operacje i zawieszanie się systemu. W takim przypadku, jeśli chcecie, aby Wasz pecet był nadal był szybki, musicie przygotować się na niemały wydatek. Czeka Was bowiem, wymiana połowy podzespołów komputera. Jednak przyspieszanie pracy komputera, nie musi oznaczać opróżnienia portfela. Za chwilę przeczytacie nasze porady, dzięki którym Wasz leciwy pecet przypomni sobie czasy dawnej świetności. Dowiecie się:

• Kiedy warto przyspieszać pracę komputera?

• Jak przyspieszyć poszczególne podzespoły komputera?

• Jakie są zasady bezpieczeństwa przy przyspieszaniu sprzętu komputerowego?

• Jak skonfigurować system, aby przyspieszyć pracę peceta?

• W jaki sposób optymalnie skonfigurować plik stronicowania?

• Jakie są triki przyspieszające pracę systemu?

• Za pomocą których programów można przyspieszyć system?

KIEDY WARTO PRZYSPIESZAĆ PRACĘ KOMPUTERA?

Gdy korzystacie z programów wymagających małej mocy obliczeniowej, starzenie się komputera odczujecie stosunkowo późno. Do obsługi Worda, programu pocztowego i przeglądarki WWW nie jest potrzebny demon szybkości. Dlatego zanim komputer nie będzie radził sobie z najnowszymi aplikacjami tego typu, minie kilka lat. Wtedy warto pomyśleć nad zmianą całego sprzętu, gdyż przy tym rozwoju techniki, który mamy obecnie, kilka lat oznaczać będzie totalną zmianę technologii w sprzęcie komputerowym i nowe rozwiązania, które w przyszłości staną się standardem.

Jednak, jeśli używacie komputera do czynności wymagających większych możliwości, warto pokusić się o wyciśnięcie z niego dodatkowej mocy. Dotyczy to szczególnie osób wykorzystujących peceta do gier, programów multimedialnych, graficznych i narzędziowych. Na pewno nie raz zdarzyła Wam się sytuacja, w której mieliście uruchomionych na raz kilka wymagających aplikacji. Wtedy słabszy komputer nie jest w stanie poradzić sobie z nawałem operacji i często zawiesza się. Również każdy nowy tytuł gry komputerowej niesie ze sobą coraz większe wymagania. Wystarczy kilka miesięcy, aby okazało się, że na Waszym pececie, nie można uruchomić najnowszej gry z jej pełnią opcji wizualnych. Co więcej gra zacina się niemiłosiernie, wyświetlając obraz poklatkowo. Również w przypadku oglądania filmu w dużej rozdzielczości może występować efekt spowalniania wyświetlania scen, co skutecznie psuje przyjemność odbioru. Wtedy zanim zaczniecie wymieniać podzespoły Waszego peceta, spróbujcie opisanych przez nas działań, które mogą spowodować wzrost mocy komputera nawet o kilkadziesiąt procent!

JAK PRZYSPIESZYĆ POSZCZEGÓLNE PODZESPOŁY KOMPUTERA?

Zanim wymienicie procesor i kartę graficzną, lub dokupicie pamięć RAM, postarajcie się wycisnąć ze sprzętu zamontowanego w Waszym pececie siódme poty. Nie potrzebujecie do tego drogich programów, ani specjalistycznych narzędzi. Wystarczy zmiana kilku opcji, które w rezultacie poprawią wydajność Waszego peceta. Dzięki temu Wasz komputer bez dodatkowych kosztów zbliży się wydajnością do maszyn obecnie sprzedawanych na rynku.

Przyspieszanie komputera wiąże się z ryzykiem uszkodzenia jego podzespołów, zwłaszcza, jeśli zwiększacie ich szybkość pracy ponad parametry ustalone przez producenta. Dlatego jeśli nie musicie, nie przyspieszajcie sprzętowo peceta. Pamiętajcie również, że gdy przesadzicie z podkręceniem komponentów komputera i ulegną one spaleniu, producent sprzętu może nie uwzględnić uszkodzenia jako naprawy w ramach gwarancji.

Zasady bezpieczeństwa przy przyspieszaniu sprzętu komputerowego

Pomimo, że przyspieszanie sprzętu wiąże się z ryzykiem uszkodzenia go, przestrzegając zasad bezpieczeństwa, możecie to ryzyko zminimalizować.

Przyspieszanie może spowodować awarię sprzętu, dlatego należy przeprowadzać je bardzo ostrożnie, z zachowaniem zasad bezpieczeństwa, które opiszemy za chwilę. Podczas przyspieszania zwracajcie uwagę na wszelkie nieprawidłowości w działaniu komputera i w porę interweniujcie, gdy pojawią się niepokojące objawy.

Informacje o sprzęcie

W pierwszej kolejności spiszcie na kartce parametry najważniejszych podzespołów Waszego komputera. Zwróćcie szczególną uwagę na częstotliwość taktowania:

• procesora,

• magistrali FSB,

• pamięci RAM,

• magistrali pamięci,

• procesora karty graficznej,

• pamięci karty graficznej.

EVEREST Home Edition

Do sprawdzenia wymienionych parametrów skorzystajcie z darmowej wersji programu EVEREST Home Edition 2.20. Jest to ostatnia darmowa wersja programu wydana przez firmę Lavalys.

Aby sprawdzić częstotliwości taktowania po uruchomieniu programu, w lewym panelu przejdźcie do pozycji Komputer/Przetaktowanie. Zobaczycie tam wszystkie potrzebne informacje pogrupowane w zależności od sprzętu.

Rysunek 1. Parametry najważniejszych podzespołów Waszego komputera

Spisanie parametrów najważniejszych podzespołów, pomoże Wam powrócić do fabrycznych ustawień w przypadku, gdy zrezygnujecie z przyspieszania.

CPU-Z

Najlepszym programem do odczytywania parametrów przydatnych do podkręcania procesora, a także chipsetu płyty głównej i pamięci RAM jest darmowy program CPU-Z. Po uruchomieniu wystarczy, że wybierzecie jedną z zakładek:

• CPU – dane dotyczące procesora,

• Mainboard – płyty głównej,

• Memory – pamięci RAM.

Rysunek 2. Okno programu CPU-Z z zakładką wyświetlającą parametry procesora

Dobry zasilacz

Zasilacz to jeden z najważniejszych komponentów, który warunkuje bezpieczne przyspieszanie sprzętu. Powinien on mieć moc, co najmniej 360 W. Jednak najlepiej, aby dysponował mocą od 400 W. Pamiętajcie także, aby nie był to sprzęt nieznanej firmy lub producenta o nienajlepszej opinii. Godnymi polecenia firmami, produkującymi zasilacze najwyższej jakości są: Antec, Be-quiet, Chieftec, Corsair, Hiper, Modecom, Seasonic, SilverStone, Tagan, Thermaltake, Topower, Ever, Yesico, Zalman.

Najlepszym rozwiązaniem jest zakup markowego zasilacza podczas kupna całego komputera. Dzięki temu będziecie cieszyć się komputerem, który dzięki odpowiedniemu zasilaniu pracuje stabilnie i dodatkowo będzie go można stabilnie przyspieszać.

Wydajne chłodzenie podkręcanego komponentu

Po przyspieszeniu komponentów komputera wydzielają one więcej ciepła. Może się okazać, że układ chłodzenia zamontowany na urządzeniu będzie niewystarczający i nie zdoła odpowiednio ochłodzić zbyt rozgrzanego elementu. Jest to bardzo groźna sytuacja i jest ona głównym powodem uszkodzeń przyspieszanych podzespołów. Maksymalna temperatura urządzeń jest różna w zależności od firmy i modelu. Ogólnie można jednak przyjąć, że dla urządzeń pracujących w stresie (czyli przy wysokim obciążeniu) powinna wynosić: dla procesora 65°C na rdzeniu (CPU Diode), dla pamięci RAM 55°C, dla chipsetu 60°C, a dla procesora graficznego 70°C. Oczywiście granice te są uogólnione i nie można ich odnosić do każdego modelu. Jest sporo egzemplarzy, które wytrzymują o wiele wyższe temperatury.

Jeśli po przyspieszeniu komponentu, temperatura będzie zbliżała się do wartości granicznej, powinniście zrezygnować z przyspieszania lub zamontować bardziej wydajny układ chłodzenia.

Podstawowym elementem efektywnego chłodzenia jest duży, miedziany radiator. Dopiero jego dopełnieniem jest wydajny wentylator. Dlatego jeśli Wasz układ chłodzący nie daje sobie rady z podgrzanym po przetaktowaniu komponentem komputera, zaopatrzcie się w dobry radiator z wentylatorem. Czołowymi producentami układów chłodzących są firmy ThermalTake, Thermalright i Zalman.

Najważniejszymi elementami, które należy schłodzić po przyspieszeniu są:

• rdzeń procesora CPU - duży radiator i wydajny wentylator,

• chipset płyty głównej - duży radiator lub mniejszy radiator z wentylatorem.

• procesor graficzny na karcie graficznej - radiator z wydajnym wentylatorem,

• kości pamięci RAM na karcie graficznej - radiatorki na modułach pamięci,

• dysk twardy – nie umieszczajcie dysków w bezpośrednim sąsiedztwie innych urządzeń, postarajcie się aby nad i pod dyskiem znajdowała się wolna przestrzeń,

• obudowa – ochłodzenia wnętrza obudowy ma niebagatelny wpływ na temperaturę wszystkich urządzeń w komputerze.

Niebagatelny wpływ na przyspieszanie komputera ma pora roku. Gdy w mieszkaniu lub domu jest chłodno, również w obudowie komputera panuje niższa temperatura. Wtedy łatwiej ochłodzić podkręcone komponenty, co może wprowadzać zakłamany obraz, w stosunku do sytuacji w której przyspieszony sprzęt będzie pracował w upalne letnie dni. Temperatura sięgająca 30°C w upalne dni może znacznie podgrzać pracujące elementy, a wtedy układ chłodzenia może sobie nie poradzić z wysoką temperaturą. Dlatego podkręcajcie komponenty, gdy w domu jest wyższa temperatura, lub pamiętajcie latem o nadzorowaniu temperatury. Gdy będzie ona zbyt wysoka zmieńcie chłodzenie na bardziej wydajne lub postarajcie się ustawić komputer w ocienionym i przewiewnym miejscu, z dala od rozgrzanego kaloryfera (zimą). Możecie również zdjąć jedną ściankę obudowy komputerowej.

Kontrola temperatury przyspieszonego elementu

Aby nie doprowadzić do spalenia przyspieszanego elementu powinniście nadzorować jego temperaturę. Dzięki temu, gdy podzespół osiągnie zbyt wysoką ciepłotę, będziecie mogli powrócić do fabrycznych ustawień bez ryzyka spalenia elementu.

Po przyspieszeniu elementu powinniście przez kilka dni bacznie obserwować podkręcone urządzenie. Nie wystarczy sprawdzenie jego temperatury zaraz po zmianie parametrów. Przyspieszony element należy obserwować przez dłuższy czas. Jeśli po kilku dniach wykonywania wymagających procesów temperatura nie wzrośnie do niepokojącego poziomu, możecie uznać układ, który chłodzi przyspieszony element za wystarczający.

Komfort podczas przyspieszania zapewnią Wam alarmy dostępne z poziomu BIOS-a i w programach do monitorowania temperatury. Dzięki nim nie będziecie musieli cały czas obserwować wysokości temperatury przyspieszanego urządzenia, a gdy dojdzie ona do określonego przez Was pułapu, zostaniecie o tym poinformowani przez program.

Nadzorowanie temperatury z poziomu BIOS-u

Większość wersji BIOS-u oferuje możliwość ustawienia alarmu wysokiej temperatury i w przypadku jej przekroczenia, wyłączenie komputera.

Aby sprawdzić temperaturę i ustawić poziom bezpieczeństwa:

• Wejdźcie do BIOS-u wciskając klawisz Delete podczas startu komputera.

• Przejdźcie do sekcji PC Health Status.

W starszych wersjach BIOS-u może nie być opcji PC Health Status. W takim przypadku pozostaje Wam aktualizacja BIOS-u lub skorzystanie z programów monitorujących temperaturę z poziomu systemu. Czasami także opcje monitorowania temperatury mogą znajdować się w menu Hardware Monitor.

• Zobaczycie ekran gdzie w pozycji Current CPU Temperature wyświetlana będzie aktualna temperatura procesora, a w Current CPU FAN Speed – ilość obrotów wiatraczka zamontowanego na radiatorze.

Rysunek 3. Okno sekcji PC Health Status z informacjami o temperaturze procesora

• Aby ustawić alarm wyłączający komputer gdy przekroczona zostanie temperatura, zaznaczcie CPU Warning Temperature lub Shutdown Temperature (przyciskami Page Dn, Page Up lub Enter).

• W okienku, które zostanie wyświetlone wybierzcie temperaturę, po której przekroczeniu nastąpi wyłączenie komputera, np. 70°C.

Rysunek 4. Ustalanie temperatury, po przekroczeniu której uruchomiony zostanie alarm lub wyłączony komputer

• Wciśnijcie ESC, aby wyjść do głównego menu BIOS-u i wybierzcie Save & Exit Setup.

• Następnie wciśnijcie przycisk Y, aby potwierdzić wybór i Enter, aby wyjść z BIOS-u.

Programy wyświetlające aktualną temperaturę urządzenia

Możecie również skorzystać z programów, które monitorują temperaturę urządzeń z poziomu systemu operacyjnego. Oferują one większe możliwości niż BIOS i są bardziej przyjazne użytkownikowi.

EVEREST

Wspomniany wcześniej program EVEREST Home Edition 2.20 wyposażony jest w opcje wyświetlania aktualnej temperatury odczytywanej z sensorów umieszczonych na urządzeniach. Aby wyświetlić te dane przejdźcie do zakładki Komputer i Czujnik.

Rysunek 5. Informacje dotyczące temperatury wyświetlane przez program EVEREST

SensorsView

Jednym z ciekawszych programów do monitorowania temperatury urządzeń w komputerze jest darmowy SensorsView 1.2. Kontroluje on temperaturę procesora, płyty głównej, twardych dysków, napięcie w podzespołach oraz aktualną prędkość obrotową wiatraków zainstalowanych w komputerze.

Niestety program nie wskazuje temperatury procesora karty graficznej. Dlatego do pełnego zabezpieczenia (o ile przyspieszycie grafikę), będziecie potrzebować programu do odczytywania temperatury kart graficznych. Przeczytacie o nim później.

Aby skonfigurować program i ustawić alarmy dla granicznych temperatur:

• Po uruchomieniu programu kliknijcie dwukrotnie jego ikonę w pasku narzędzi.

Rysunek 6. Ikona programu SensorsView w pasku narzędzi systemu Windows

• Pojawi się okno, w którym wyświetlana jest aktualna temperatura urządzeń. Zobaczycie tam podzespoły, które są wyposażone w czujniki pomiaru ciepła. Zazwyczaj są to:

  • Cpu - procesor,

  • Sys - chipset płyty głównej,

  • Aux - w zależności od płyty głównej może wskazywać temperaturę odczytaną z czujka umieszczonego na laminacie płyty, wnętrza obudowy lub niepołączonego przewodu czujnika chipu,

  • HD0, HD1 - dysk lub dyski twarde.

Dodatkowo wyświetlana jest ilość obrotów wiatraczków zamontowanych na procesorze i chipsecie płyty głównej. Często zdarza się, że program wyświetla szybkość pracy wentylatora procesora w miejscu coolera chipsetu płyty głównej. Aby to poprawić w opcjach programu w zakładce Fans/CpuFan w polu Sensor wybierzcie Sensor 1. Natomiast w zakładce Fans/SysFan – Sensor 2 (będzie on wyświetlał 0 jeśli Wasz chipset chłodzony jest samym radiatorem bez wentylatora. Część najniżej w głównym oknie programu to wskaźniki napięcia w podzespołach komputerowych.

Rysunek 7. Aktualna temperatura podzespołów komputera wyświetlana przez program SensorsView

• Teraz przejdźcie do konfigurowania alarmów, które oferuje program. W tym celu kliknijcie prawym przyciskiem myszy jego ikonę w pasku narzędzi i z menu wybierzcie Settings.

• W zakładce General w sekcji Start zaznaczcie Run with Windows, aby program był uruchamiany razem ze startem Windows.

• Przejdźcie teraz do zakładki Temperatures. Znajdują się w niej urządzenia, dla których możecie ustawić alarm.

• W zakładce Cpu (procesor) przejdźcie do sekcji Alarm i zaznaczcie pole Enable alarm.

• W pozycji Min. określcie minimalną temperaturę pracy (pozostawcie wartość domyślną), a w polu Max. wybierzcie maksymalną temperaturę. Trudno określić uniwersalną maksymalną temperaturę dla wszystkich modeli procesorów. Każdy ma swoją wytrzymałoś. Polecamy jednak ustawienie temperatury pomiędzy 65 - 70°C.

Rysunek 8. Ustawienia alarmu, który zostanie uruchomiony po przekroczeniu zdefiniowanej temperatury

Gdy temperatura przekroczy dopuszczalną wartość wyświetlony zostanie komunikat ostrzegawczy.

Rysunek 9. Alarm po przekroczeniu przez procesor, maksymalnej temperatury określonej w programie SensorsView

RivaTuner

RivaTuner to program przeznaczony do zaawansowanej konfiguracji sterowników i zmian w ustawieniach karty graficznej. Program współpracuje z kartami firm ATI i nVidia. Można za jego pomocą nadzorować także temperaturę układu graficznego.

W tym celu:

• Po uruchomieniu programu w jego głównym oknie wciśnijcie trójkąt przy informacji o Waszej karcie graficznej.

• Z belki, która zostanie wyświetlona wybierzcie Hardware Monitoring.

Rysunek 10. Uruchamianie paneli monitorowania karty graficznej w programie RivaTuner

• W oknie Hardware Monitoring wciśnijcie przycisk Setup i upewnijcie się, czy w sekcji Data sources zaznaczone są pozycje:

• Core clock – częstotliwość taktowania procesora graficznego,

• Memory clock – częstotliwość taktowania pamięci na karcie graficznej,

• Core temperature – temperatura układu graficznego,

• Fan duty cycle – wydajność wentylatora zamontowanego na procesorze graficznym.

• Po wciśnięciu OK powrócicie do okna z graficznymi wykresami.

Rysunek 11. Okno z wykresami graficznymi przedstawiającymi częstotliwości taktowania elementów karty graficznej, jej temperaturę i wydajność pracy wiatraczka chłodzącego

• Teraz kliknijcie prawym przyciskiem myszy wykres Core temperature i z menu kontekstowego wybierzcie Setup.

• Otworzy się okno Core temperature monitoring data source setup w którym w polu Maximum value limit wpiszcie 80°C.

• Dodatkowo w sekcji Tray icon settings zaznaczcie pola:

• Show core temperature in tray icon tooltip i Show core temperature in tray icon. Dzięki temu aktualna temperatura procesora będzie wyświetlana w pasku narzędzi.

• Show core temperature in on-screen display – temperatura wyświetlana będzie również podczas pracy aplikacji 3D. Wciśnijcie dodatkowo przycisk Run server, który uruchomi wyświetlanie temperatury. W pasku narzędzi pojawi się nowa ikona (słoneczka z zieloną strzałką).

Rysunek 12. Okno opcji związanych z wyświetlaniem aktualnej temperatury

• Teraz wróćcie do głównego okna programu i w nim przejdźcie do zakładki Settings.

• Tam zaznaczcie pola:

• Send to tray on close – program zostanie zminimalizowany do paska narzędzi,

• Run at Windows startup – program będzie wczytywany razem ze startem systemu Windows.

Rysunek 13. Ikona programu RivaTuner i aktualna temperatura procesora graficznego w pasku narzedzi

Po zaakceptowaniu wyboru będziecie mogli nadzorować na bieżąco temperaturę Waszego układu graficznego. Dzięki opcji Show core temperature in on-screen display temperaturę procesora graficznego będziecie mogli nadzorować podczas wyświetlania scen 3D, kiedy to karta graficzna pracuje na najwyższych obrotach i osiąga najwyższe temperatury.

Rysunek 14. Temperatura wyświetlana w lewym górnym rogu okna gry komputerowej

Oczyszczenie wnętrza obudowy

Zanim zaczniecie przyspieszać elementy Waszego komputera oczyśćcie jego wnętrze z brudu. W szczególności usuńcie kurz znajdujący się na urządzeniach oraz wyczyśćcie dokładnie wentylatory.

Kopia danych

Wykonajcie również kopię zapasową najważniejszych danych. Przyspieszanie wiąże się z ryzykiem uszkodzenia sprzętu, co może wpłynąć na utratę danych z dysku twardego.

Stopniowe przyspieszanie

Nie spieszcie się ze zwiększaniem szybkości pracy urządzenia. Zmiany powinniście przeprowadzać stopniowo. Nie powinniście jednorazowo zmieniać poszczególnych parametrów o więcej niż kilka procent, chyba, że nie macie możliwości płynnej zmiany.

Testowanie stabilności przyspieszonego komputera

Po każdej, nawet najmniejszej zmianie parametru urządzenia powinniście przetestować stabilność komputera. Możecie w tym celu skorzystać z programów testujących wydajność systemu i poszczególnych urządzeń lub innych wykorzystujących pełną moc komputera, np. program do kompresji wideo lub obróbki grafiki, wymagająca gra. Jeżeli pecet się nie zawiesza i nie występują inne błędy, których nie doświadczaliście przed przyspieszaniem, to możecie dalej zwiększać szybkość.

Sposób testowania stabilności każdego z przyspieszonych urządzeń przedstawimy przy opisie podkręcania poszczególnych elementów komputera.

Wyniki przyspieszania elementów przez innych użytkowników

Nie każdy egzemplarz sprzętu komputerowego przyspiesza się tak samo i osiąga takie same wyniki wydajnościowe. Dlatego nie sugerujcie się wynikami przyspieszania sprzętu, które znajdziecie w Internecie lub poznacie od znajomych. Na różnice w osiąganych wartościach przyspieszania wpływa charakterystyka konkretnego modelu, inna linia produkcyjna urządzenia, konfiguracja urządzeń w Waszym komputerze, wersja BIOS-u

Cierpliwość

Na koniec warto zaznaczyć, że przy przyspieszaniu komputera nie należy się spieszyć. Każdy nierozważny ruch może zakończyć się uszkodzeniem komputera. Dlatego z uwagą przyglądajcie się każdej wprowadzonej zmianie i nie spieszcie się ze zwiększaniem parametrów pracy urządzeń.

Procesor

Dzięki podkręceniu procesora, można uzyskać największy wzrost mocy obliczeniowej komputera. Komponent ten przyspiesza się poprzez zwiększenie częstotliwość taktowania. Częstotliwość taktowania procesora jest równa iloczynowi mnożnika i częstotliwości taktowania magistrali systemowej FSB. Dlatego w celu przyspieszenia procesora trzeba zmienić częstotliwość FSB i mnożnik, lub któryś z tych parametrów.

Część procesorów dostępnych na rynku ma fabrycznie zablokowany mnożnik. W takim przypadku pozostaje Wam tylko przyspieszanie poprzez zmianę częstotliwości FSB.

Podkręcanie procesora z poziomu BIOS-u

Poprzez zmianę ustawień BIOS-u możecie przyspieszyć Wasz procesor. W takim przypadku nie będziecie potrzebować dodatkowego oprogramowania. Pomimo, że BIOS jest mniej przyjazny użytkownikowi niż interfejs programu w systemie Windows, polecamy podkręcać procesor właśnie z jego poziomu.

Zmiana parametrów magistrali FSB

Z powodu, że zmiana mnożnika dostępna jest tylko dla części użytkowników zacznijcie przyspieszanie procesora od zmiany parametrów magistrali FSB. W tym celu:

• Wejdźcie do BIOS-u wciskając klawisz Delete podczas startu komputera.

• Odszukajcie menu odpowiedzialne za ustawienia częstotliwości pracy komponentów komputera. Nazwa tego działu może być różna w zależności od wersji BIOS-u i tak ustawienia takie mogę znajdować się pod nazwami: MB Intelligent Tweaker (M.I.T.), Advanced Chipset Features, Frequency , Voltage Control, JumperFree Configuration, Soft Menu).

• Przejdźcie teraz do pozycji określającej częstotliwość pracy procesora: CPU Frequency, CPU Clock, CPU FSB Clock, FSB Frequency, Host Clock. Zazwyczaj jest ona ustawiona na pozycję AUTO.

• Teraz korzystając z wcześniej spisanej częstotliwości taktowania FSB (z programu informującego o sprzęcie w Waszym komputerze np. CPU-Z - zakładka CPU, pozycja Bus Speed) ustawcie wartość FSB o kilka MHz wyższą.

Przykładowo, jeśli fabryczna częstotliwość taktowania FSB wynosi 200 MHz, to podnieście ją na 202 lub 204 MHz.

Rysunek 15. Zwiększanie częstotliwość taktowania FSB procesora poprzez BIOS

• Wciśnijcie ESC, aby wyjść do głównego menu BIOS-u i wybierzcie Save & Exit Setup.

• Następnie wciśnijcie przycisk Y, aby potwierdzić wybór i Enter, aby wyjść z BIOS-u.

Problemy ze starszymi procesorami

W starszych komputerach zmiana częstotliwości FSB może automatycznie zmieniać częstotliwość taktowania szyn PCI i AGP. Przez to urządzenia podłączone do tych złączy mogą zostać uszkodzone. W takim przypadku ustawcie stosunek częstotliwości taktowania FSB do taktowania szyn PCI i AGP w proporcjach 3/2/1 lub 4/2/1 (FSB/AGP/PCI). Zmian takich dokonacie w menu CPU FSB Clock/AGP Clock/PCI Clock, CPU FSB Clock/AGP Clock lub CPU FSB Clock/PCI Clock.

Dodatkową przeszkodą przy zmianie parametrów magistrali FSB w starszych komputerach jest brak płynnej zmiany częstotliwości taktowania FSB. Wtedy pozostaje Wam tylko zmiana wartości o najmniejszą z możliwych wartość.

Sprawdzanie stabilności pracy i temperatury przyspieszonego procesora

Po przetaktowaniu procesora (jak również innych urządzeń) bardzo ważne jest sprawdzenie stabilności pracy komputera. Może okazać się, że przyspieszenie procesora powoduje zawieszanie się systemu lub generowanie błędów. Aby sprawdzić zachowanie przyspieszonego procesora, uruchomcie system operacyjny i włączcie program, który mocno obciąża procesor np. program multimedialny, grę lub narzędzie do czyszczenia systemu.

Polecamy również użycie programu testującego MCS CPU Benchmark. Umożliwia on zdiagnozowanie i przetestowanie procesora. Aby włączyć narzędzie testujące i diagnozujące:

• Kliknijcie w głównym oknie programu Main/CPU Test i Start test.

• W oknie, które zostanie otwarte na cały ekran wciśnijcie Continue.

• Po ukończeniu testu zostanie wyświetlony wynik, który możecie porównać na stronie producenta programu z wynikami innych komputerów.

Rysunek 16. Test procesora wykonywany za pomocą programu MCS CPU Benchmark

• W celu dalszego sprawdzenia stabilności procesora uruchomcie dwa dodatkowe moduły klikając Main/Information/CPU Instructions oraz CPU/Properties.

Jeżeli dysponujecie chipsetem płyty głównej nForce firmy nVidia, do sprawdzania stabilności możecie wykorzystać program nTune. Jak to zrobić dowiecie się później, w dziale Podkręcanie procesora z poziomu systemu Windows.

Podczas pracy komputera i wykonywania programów testujących, monitorujcie temperaturę procesora. Zróbcie to korzystając z programów opisanych w części Kontrola temperatury przyspieszonego elementu.

Jeśli podczas testów system będzie pracował niestabilnie, pojawiać się będą błędy lub temperatura procesora będzie wzrastać do niepokojącego poziomu wróćcie do poprzednich ustawień sprzed podkręcenia lub podnieście napięcie procesora.

Jeśli podczas testowania nie wystąpią żadne problemy, a temperatura procesora będzie w normie, możecie dalej zwiększać parametry magistrali FSB. Pamiętajcie jednak, aby robić to stopniowo i za każdym razem testując stabilność systemu i temperaturę procesora.

Zwiększenie napięcia zasilania CPU

Jeśli po zmianie parametrów magistrali FSB komputer działa niestabilnie, spróbujcie zwiększyć napięcie zasilania CPU.

Pamiętajcie, aby zawsze zwiększać napięcie o najmniejszą możliwą wartość.

Aby zwiększyć napięcie zasilania procesora:

• Wejdźcie do BIOS-u i odnajdźcie menu odpowiedzialne za ustawienia napięć zasilania (MB Intelligent Tweaker (M.I.T.), Power BIOS Features , Advanced Chipset Features, Frequency , Voltage Control, JumperFree Configuration, Soft Menu).

• Przejdźcie teraz do pozycji określającej częstotliwość pracy procesora: CPU Voltage Control, CPU Frequency, FSB Frequency, CPU Clock, CPU FSB Clock, Host Clock.

• Korzystając z wcześniej spisanej wartości napięcia zasilania CPU (z programu informującego o sprzęcie w Waszym komputerze np. CPU-Z - zakładka CPU, pozycja Voltage) ustawcie napięcie o 0,05 lub 0,025 V wyższe.

Rysunek 17. Zwiększanie napięcie zasilania procesora poprzez BIOS

Zmiany te powinny być jak najmniejsze, czyli zmieńcie wartość napięcia o jak najmniejszy „skok”, jaki umożliwia BIOS. Pamiętajcie również, że podnosząc napięcie zasilania CPU musicie dysponować mocnym i niezawodnym zasilaczem. W przeciwnym razie może on nie wytrzymać obciążenia wielu urządzeń i ulec uszkodzeniu.

• Wyjdźcie z BIOS zapisując ustawienia.

Po podniesieniu napięcia zasilania procesora, koniecznie przetestujcie jego stabilność pracy i temperaturę. Jeśli zauważycie niepokojące objawy, przywróćcie poprzednie ustawienia.

Jeśli komputer po zwiększeniu napięcia zasilania CPU zaczął pracować stabilnie, a temperatura utrzymuje się w normie, możecie spróbować dalej zwiększać parametry magistrali FSB przy zwiększonym napięciu.

Zwiększanie mnożnika procesora

W zależności od procesora może on mieć zablokowany lub odblokowany mnożnik.

Zdecydowana większość procesorów Intela ma zablokowany mnożnik. Z kolei procesory AMD w większości przypadków umożliwiają zmianę mnożnika (Duron, Athlon, część Athlony XP z rdzeniem Barton, Athlony XP-Mobile). Aby sprawdzić czy Wasz procesor ma zablokowany mnożnik zmieńcie jego wartość i zobaczcie, czy zmieni się częstotliwość taktowania procesora:

• Wejdźcie do BIOS-u i do menu odpowiedzialnego za zmianę ustawień procesora i innych podzespołów (MB Intelligent Tweaker (M.I.T.), Power BIOS Features , Advanced Chipset Features, Frequency , Voltage Control, JumperFree Configuration, Soft Menu

• Tam odnajdźcie pozycję CPU Clock Ratio, CPU Ratio, CPU Multipier lub CPU Multiple.

• Sprawdźcie zapisaną wcześniej wartość mnożnika odczytaną z programu CPU-Z (Multiplier).

Jeśli wartości dostępne w BIOS-ie są niższe niż mnożnik Waszego procesora (np. przy mnożniku x9 dostępne są opcje x5, x6, x7, x8, x9) oznacza to, że nie będziecie mogli go zmienić na wyższy. Z kolei, jeśli dostępne wartości będą wyższe niż fabryczne ustawienie Waszego procesora, możecie pokusić się o zwiększenie mnożnika.

• Przy odblokowanym mnożniku zwiększcie wartość o jeden krok, zapiszcie zmiany i uruchomcie komputer.

• Po uruchomieniu systemu za pomocą programu diagnostycznego (EVEREST lub CPU-Z) sprawdźcie czy zmieniła się częstotliwość taktowania procesora.

Jeżeli pomimo zmiany częstotliwość taktowania procesora nie zmieniła się, oznacza to, że mnożnik jest zablokowany.

• Przywróćcie fabryczną wartość mnożnika.

W przypadku, gdy mnożnik jest odblokowany i ustaliliście już maksymalną częstotliwość FSB procesora, możecie przystąpcie do jego przyspieszenia poprzez zmianę mnożnika.

Pamiętajcie, że szybkość FSB w pewnych granicach ma większy wpływ na wydajność niż sama częstotliwość procesora. Na przykład system z procesorem o częstotliwości 1,6 GHz przy FSB 166 MHz i mnożniku 10, w większości przypadków będzie wydajniejszy niż z tym samym procesorem ustawionym na 1,8 GHz przy FSB 133 MHz i mnożniku 13,5. Możliwość zmiany mnożnika wykorzystajcie, więc jako środek do znalezienia maksymalnej szybkości FSB.

Aby zmienić mnożnik:

• Podnoście częstotliwość FSB, tak jak dla procesorów z zablokowanym mnożnikiem, aż do wystąpienia pierwszych objawów niestabilności.

• Zmniejszcie mnożnik o najmniejszą możliwą wartość.

• Jeśli system nadal jest niestabilny, musicie dalej zmniejszać mnożnik, aż uzyskacie pełną stabilność. Wówczas możecie powrócić do przyśpieszania FSB. Jeżeli zmniejszyliście już mnożnik na tyle, że wynikowa częstotliwość taktowania procesora jest zbliżona do częstotliwości nominalnej, a system nie odzyskał stabilności, oznacza to, że szybkość FSB jest za duża i musicie ją zmniejszyć:

• Obniżcie częstotliwość FSB o kilka procent i przetestujcie stabilność. Jeżeli komputer działa poprawnie, to przyjmijcie ustawioną częstotliwość FSB za maksymalną. Dalej możecie przyśpieszyć procesor tylko mnożnikiem. Jeżeli wciąż są problemy z poprawnym działaniem obniżajcie FSB, aż do ich ustąpienia i dopiero wtedy spróbujcie zwiększyć mnożnik.

• Zwiększcie mnożnik o najmniejsza możliwą wartość. Jeśli wszystko działa dobrze dalej zwiększajcie mnożnik. W przeciwnym razie zmniejszcie mnożnik do poprzedniej wartości. Tę wartość możecie uznać za maksymalną wartość mnożnika.

Po odnalezieniu maksymalnych wartości mnożnika i taktowania FSB, zwiększcie napięcie zasilania procesora o najmniejszą możliwą wartość, tak jak przy podkręcaniu procesorów z zablokowanym mnożnikiem. Przy zwiększonym napięciu powtórzcie cały schemat podkręcania. Niezależnie od tego czy udało Wam się uzyskać lepsze parametry pracy procesora, możecie znów podnieść napięcie i dalej szukać maksymalnej szybkości. Granice podkręcania są takie same jak dla procesorów z zablokowanym mnożnikiem.

Podkręcanie procesora z poziomu systemu Windows

Do szukania maksymalnej wydajności Waszego procesora możecie użyć programów dostępnych z poziomu systemu Windows. Charakteryzują się one przyjaznym użytkownikowi interfejsem, a ich największą zaletą jest brak konieczności ciągłego restartowania komputera po wprowadzonych zmianach.

Pomimo korzyści przyspieszania procesora przez programy z poziomu systemu Windows, odradzamy ustawiania poprzez nie parametrów. Najlepiej jest to zrobić w BIOS-ie, a programy wykorzystać do szybkiego ustalenia maksymalnej szybkości procesora.

Programy dołączane do płyty głównej

Programy do przyspieszania parametrów procesora najczęściej dołączone są do płyty głównej. Jeśli jednak takowej płyty nie otrzymaliście, możecie pobrać odpowiednią aplikację ze strony producenta Waszej płyty. Przykłady takich programów to: ABIT ocGuru, GIGABYTE EasyTune, MSI Core Center, SOLTEK RedStorm.

Wybierając program sprawdźcie czy obsługuje on model Waszej płyty głównej.

Przyspieszanie procesora przedstawimy na przykładzie programu Easy Tune 5 dołączanego do płyt głównych firmy GIGABYTE. Aby podkręcić procesor:

• Po uruchomieniu programu wciśnijcie przycisk OVERCLOCKING.

Wybierając przycisk PC HEALTH będziecie mogli wyświetlić informacje na temat napięcia procesora, szybkości pracy układów chodzących oraz temperatury procesora (pozycja Hardware Monitro), system ochronny (Settings) i alarm ostrzegawczy (Alert Audio Setting). Z kolei klikając SMART FAN ustawicie system inteligentnego systemu chłodzącego, który przy niższej temperaturze będzie zmniejszał ilość obrotów wiatraczka chłodzącego, generując w ten sposób mniej hałasu.

• Następnie kliknijcie przycisk ADVANCED MODE. Wyświetlone zostaną szczegółowe ustawienia procesora. W kolumnie CPU zobaczycie częstotliwość taktowania FSB, poniżej napięcia, a jeszcze niżej mnożnik.

• Aby zwiększyć któryś z parametrów kliknijcie przy nim trójkącik w górę. W polu ORIGINAL wyświetlana jest fabrycznie ustawiona częstotliwość taktowania, natomiast w polu CURRENT osiągi uzyskane przez Was.

• Zwiększajcie parametr FSB o pojedynczą jednostkę. Po każdego zmianie wciśnijcie przycisk GO i przetestujcie komputer pod względem wydajności, stabilności i temperatury procesora (szczegóły w opisie przyspieszanie procesora poprzez BIOS).

• Gdy ustalicie górną granicę częstotliwości FSB zwiększcie napięcie i mnożnik, jeśli macie go odblokowanego. W tym przypadku również kierujcie się naszymi wytycznymi opisanymi przy procedurze przyspieszania procesora z poziomu BIOS-u.

Rysunek 18. Przyspieszanie procesora za pomocą programu Easy Tune 5

nTune

Jeżeli nie odnaleźliście programu odpowiedniego dla Waszej płyty głównej, a jest ona wyposażona w chipset nForce firmy nVidia, możecie skorzystać z darmowego programu nTune. Jest to inteligentna aplikacja, która może sama ustawić najwyższe parametry urządzeń tak, aby komputer pracował stabilnie. Aplikacja jest polecana dla osób, które boją się samodzielnie podwyższać parametry procesora. Aby automatycznie ustawić najwyższe parametry procesora:

• Po uruchomieniu programu wybierzcie pozycję Wydajność, a następnie Automatyczne dostrajanie/Dostrój system.

Wybierając Dostrajanie ręczne/Wyreguluj ustawienia płyty głównej mozecie ręcznie ustawić parametry procesora w oparciu o nasze wcześniejsze wskazówki. Z kolei klikając Zarządzanie/Pokaż informacje o systemie wyświetlone zostaną szczegółowe dane dotyczące procesora i płyty głównej.

• Teraz możecie wybrać trzy opcje:

  • Dostrajanie przybliżone (ok. 20 minut) – program wstepnie określi maksymalne parametry urządzeń. Opcja ta może być wykorzystana przy szybkim ustaleniu parametrów, które potem będziecie testować w BIOS-ie.

  • Dostrajanie precyzyjne (ok. 3 godzin) – program przeprowadzi cały szereg testów, które precyzyjnie ustalą maksymalną granicę, przy której komputer będzie pracował stabilnie.

  • Dostrój stosując ustawienia dostosowane – wybierając tę pozycję możecie określić czas dostrajania, jakie urządzenia będą przyspieszane (CPU – procesor, Memory – pamięć RAM, PCI-E ­– szyna PCI Express, GPU – procesor graficzny).

• Po wybraniu odpowiedniej pozycji wciśnijcie Dostosuj. Zwróćcie uwagę, aby zaznaczone było pole Zaznacz, aby kontynuować dostrajanie po ponownym uruchomieniu komputera.

Podczas dostrajania system może się zawieszać, a sam nTune wyłączać. Mogą także pojawiać się błędy. Dzieje się tak dlatego, że program wykorzystuje skrajne możliwości systemu. Nie przejmujcie się wtedy problemami i ponownie włączcie program, który będzie kontynuował proces dostrajania.

Rysunek 19. Program nTune podczas dostrajania przybliżonego

• Po wykonaniu dostosowania program wyświetli propozycję ustawień, które przyspieszą działanie komputera. W naszym przypadku wzrost mocy procesora wynosi 20%, taktowanie FSB program automatycznie podniósł z 201 MHz na 242 MHz. Z kolei na szynie AGP/PCI-E ustawienia zostały zwiększone o 14% - z 2500 MHz na 2850 MHz.

• Aby zaakceptować ustawienia znalezione przez program nTune wciśnijcie przycisk Zapisz, aby dopisać.

Rysunek 20. Maksymalne ustawienia, które przetestował program nTune

• Aby zaakceptować ustawienia znalezione przez program nTune wciśnijcie przycisk Zapisz, aby dopisać.

• Zostanie wyświetlone okno z pytaniem czy chcecie ustawić przetestowany profil jako automatyczną regułę. Zatem jeśli chcecie, aby odszukane parametry zostały ustawione na stałe wciśnijcie Tak. Możecie również wybrać Nie i wprowadzić ustawienia w BIOS-ie. Po wybraniu Tak wpiszcie nazwę tworzonego profilu i zapiszcie ją w domyślnym folderze.

• Aby wczytać ustawienia w głównym oknie programu nTune wybierzcie Wydajność i z górnego menu kliknijcie Profil/Załaduj.

• W oknie, które zostanie otwarte kliknijcie utworzony przed chwilą profil.

• Gdy zostanie on wczytany możecie wyłączyć program nTune, a Wasz komputer będzie teraz pracował ze zwiększoną mocą.

Pamiętajcie, aby po ustawieniu maksymalnych wartości wyszukanych przez program nTune, przetestować stabilność komputera i temperaturę osiąganą przez procesor w stresie.

Aby powrócić do ustawień fabrycznych wczytajcie profil Basaline znajdujący się w folderze nTune\Profiles.

nTune dysponuje świetnym programem testującym stabilność systemu i komputera. Dlatego po zmianie parametrów:

• Przejdźcie do okna powitalnego i tam wybierzcie Stabilność systemu.

• Następnie kliknijcie Diagnostyka/Wykonaj test stabilności.

• W oknie, które zostanie wyświetlone możecie odznaczyć pole Wszystkie komponenty systemu, jeśli chcecie przeprowadzić test np. tylko procesora. Zaznaczcie wtedy pozycję CPU.

• Określcie czas wykonania testu (minimum 10 minut, maksymalnie 48 godzin). Oczywiście im dłuższy będzie test, tym większą pewność będziecie mieli co do odpowiednich ustawień procesora.

• Aby rozpocząć testowanie wciśnijcie przycisk Start.

Rysunek 21. Testowanie stabilności pracy komputera przez program nTune

• Po wykonaniu testu, aby zobaczyć wyniki wciśnijcie przycisk Wyniki. Wtedy wyświetli się zawartość pliku tekstowego z uwagami.

CPUFSB

CPUFSB to program do zmiany częstotliwości pracy procesora z poziomu systemu operacyjnego Windows.

W wersji nie zarejestrowanej programu musicie po każdym restarcie Windows uruchamiać CPUFSB i za każdym razem podawać dane Waszej płyty głównej oraz ustawiać szybkość FSB. Wersja zarejestrowana zachowuje wszystkie ustawienia i automatycznie stosuje je po uruchomieniu Windows.

Aby przyspieszyć procesor za pomocą programu CPUFSB:

• Po uruchomieniu programu wybierzcie odpowiednie pozycje na listach Producent płyty głównej i Typy płyty głównej oraz korzystając z list Producent PLL i Typ PLL wybierzcie producenta i typ układu PLL, odpowiadającego za taktowanie FSB. Pomoc w określeniu producenta i typu układu PLL znajdziecie na stronie.

• W polu Częstotliwość do ustawienia wyświetlona zostanie aktualna częstotliwość FSB. Zwiększcie ją za pomocą małego przycisku ze strzałką w górę.

• Kliknijcie Ustaw częstotliwość, aby zastosować zmiany. Program wyświetli ostrzeżenie o ryzyku uszkodzenia sprzętu. Upewnijcie się, że wyświetlona w okienku ostrzeżenia nowa częstotliwość FSB jest taka jak chcieliście i kliknijcie OK.

Rysunek 22. Zmiana parametrów procesora w programie CPUFSB

Po zmianie parametrów sprawdźcie czy komputer działa stabilnie i czy procesor zbytnio się nie przegrzewa.

Pamięć RAM

Na wydajność komputera oprócz szybkości procesora w dużym stopniu wypływa ilość pamięci RAM, która zamontowana jest w komputerze. Oczywiście najprościej, w przypadku, gdy stwierdzicie spadek wydajności Waszego komputera, dołożyć do niego kolejną kość pamięci. Pomimo spadających cen układów pamięci jest to jednak nadal rozwiązanie kosztowne. Spróbujcie zatem przyspieszyć pamięć RAM, która dysponujcie, poprzez zwiększenie jej częstotliwość taktowania.

W tym celu:

• Wejdźcie do BIOS-u wciskając klawisz Delete podczas startu komputera.

• Przejdźcie do menu ustawień częstotliwości komponentów komputera: MB Intelligent Tweaker (M.I.T.), Advanced Chipset Features, Frequency , Voltage Control, JumperFree Configuration, Soft Menu.

• Teraz odnajdźcie pozycję odpowiedzialną za zwiększenie częstotliwość taktowania pamięci (Memory Frequency, Memory Clock, SDRAM Clock, SDRAM Frequency).

• Wejdźcie w nią i zwiększcie ustawienie o kilka procent.

• Wyjdźcie z BIOS-u zapisując zmiany.

• Przetestujcie kości pamięci programem Memtest86 (jak to zrobić przeczytacie za chwilę). Jeśli program nie będzie ujawniał błędów możecie przyspieszać pamięć dalej.

Jeżeli jednak pojawiły się błędy powinniście obniżyć częstotliwość pamięci do poprzedniej wartości lub podnieść napięcie zasilania kości RAM. W tym celu:

• W BIOS-ie wejdźcie do menu ustawień częstotliwości komponentów komputera i zwiększcie o jeden poziom wartość napięcia pamięci (DDR Voltage Control, DDR Voltage, DDR Reference Voltage, DIMM Voltage, DIMM Voltage Regulator).

• Wyjdźcie z BIOS-u zapisując ustawienia, ponownie uruchomcie komputer i przetestujcie kości pamięci.

• Jeśli wyższe napięcie nie poprawiło stabilności musicie obniżyć częstotliwość taktowania pamięci lub zaryzykować dalsze podnoszenie napięcia.

Podnosząc napięcie w modułach pamięci RAM znacznie zwiększanie ich temperaturę pracy. Jeśli nie macie zamontowanych radiatorów na kościach pamięci, bądźcie bardzo ostrożni podczas tym zmian.

Memtest86

Po przyspieszeniu pamięci koniecznie przetestujcie ich pracę. Możecie to zrobić za pomocą programu Memtest86. To bardzo skuteczny, darmowy program do testowania kości pamięci RAM w komputerze. Program testuje pamięć RAM za pomocą kilkunastu specjalnych algorytmów. Przetestować moduły pamięci RAM w komputerze za pomocą programu Memtest86 możecie na dwa sposoby: poprzez specjalną dyskietkę lub za pomocą płyty CD z plikami programu.

Aby przeprowadzić test pamięci RAM za pomocą dyskietki:

• Ze strony producenta pobierzcie spakowany plik programu klikając na link Download - Pre-Compiled Memtest86 v3.2 installable from Windows and DOS.

• Po pobraniu paczki na dysk twardy rozpakujcie plik ZIP.

• Teraz kliknijcie Start/Uruchom i wpiszcie CMD (w Windows 98/ME: command).

• W oknie, które zostanie uruchomione przejdźcie do folderu, w którym znajdują się rozpakowane pliki (np. C:/ Memtest).

Aby wejść poziom wyżej użyjcie polecenia cd... W celu wejścia do folderu wpiszcie cd nazwa folderu.

• Tam wpiszcie install.bat, a następnie wpiszcie nazwę napędu czyli A:.

• Na końcu potwierdźcie polecenia wciskając Enter.

• Teraz zrestartujcie komputer.

• Podczas uruchamiania wejdźcie do BIOS-u wciskając klawisz Delete podczas startu komputera.

• Przejdźcie do sekcji Advanced BIOS Features i w First Boot Device ustawcie na Floppy (przyciskami Page Dn, Page Up lub Enter).

• Wciśnijcie ESC i wybierzcie Save & Exit Setup.

• Następnie wciśnijcie przycisk Y, aby potwierdzić wybór i Enter, aby wyjść z BIOS-u.

• Po ponownym uruchomieniu komputera na ekranie pojawi się niebieskie okno programu i rozpocznie się test Waszych modułów pamięci RAM.

• Po jego ukończeniu zobaczycie wyniki przeprowadzonej analizy.

Rysunek 23. Testowanie modułów pamięci RAM za pomocą programu Memtest86

Aby przeprowadzić test pamięci RAM za pomocą płyty CD:

• Ze strony producenta pobierzcie spakowany obraz płyty ISO wciskając odnośnik Download - Memtest86 v3.2 ISO image (zip).

• Po pobraniu obrazu na dysk twardy rozpakujcie plik ZIP.

• Uruchomcie Wasz program do nagrywania płyt CD (np. darmowy DeepBurner –

• lub ImgBurn) i nagrajcie obraz ISO na czystą płytę CD.

• Następnie uruchomcie ponownie komputer z nagranej przed chwilą płyty (zmieńcie kolejność bootowania w BIOS-ie wybierając CDROM zamiast Floppy).

• Po uruchomieniu peceta rozpocznie się test pamięci.

Test kości pamięci trwa bardzo długo i w zależności od mocy komputera i ilości pamięci RAM może trwać nawet kilkanaście godzin. Dlatego nie musicie czekać na wykonanie całego testu, wystarczy jeden lub dwa testy (około 20 - 30 minut).

Programowe przyspieszanie pamięci RAM

Podczas pracy systemu Windows XP, pamięć RAM zarzucana jest często niepotrzebnymi danymi, które spowalniają pracę komputera. Zapisywane są tam zbędne biblioteki, które zalegają po uruchomieniu różnych programów. Problem ten pomoże Wam rozwiązać darmowy program Fast Defrag. Dzięki niemu możecie przyspieszyć działanie peceta. Optymalizuje on pracę pamięci RAM i pomaga zarządzać wymianą informacji pomiędzy aplikacjami, systemem, a pamięcią operacyjną. Fast Defrag 2 ma polską wersja językowa, którą możecie wybrać zaraz po zainstalowaniu aplikacji.

Aby przyspieszyć komputer programem Fast Defrag 2:

• W głównym oknie programu wciśnijcie przycisk Uwolnij. Pamięć zostanie wyczyszczona ze zbędnych informacji.

• Przejdźcie teraz do zakładki Opcje programu i w sekcji Stróż automatycznego uwalniania pamięci zaznaczcie pole Włącz Stróża pamięci.

• Teraz kliknijcie przycisk Ustawienia i w oknie, które zostanie otwarte ustalcie wartość, która określi, przy jakim stopniu zajęcia procesora, pamięć ma być uwalniana. Najlepiej wybierzcie wartość w okolicach 100%, dzięki czemu zadanie oczyszczania pamięci nie będzie wstrzymywane w sytuacji, kiedy procesor będzie bardziej zajęty.

• Następnie określcie, przy jakim stopniu zajęcia pamięci ma być ona uwalniana. Tu warto określić próg pamięci, który spowoduje oczyszczanie pamięci operacyjnej. Domyślnie jest to 50%.

• Teraz ustawcie, kiedy ma się rozpocząć automatyczne uwalnianie pamięci. Program określa wtedy, przy jakiej ilości pozostałych zasobów pamięci oczyszczanie rozpocznie się automatycznie.

Możecie również wcisnąć przycisk Zalecane ustawienia, który optymalnie skonfiguruje Stróża pamięci.

• Kliknijcie Zapisz ustawienia, w głównym oknie programu zaznaczcie pole Tryb domyślny i wciśnijcie przycisk Zapisz.

• W sekcji Opcje autostartu zaznaczcie teraz pole Zachowawcze korzystanie z pliku wymiany, dzięki czemu plik wymiany systemu Windows będzie optymalnie wykorzystywany.

• Przejdźcie teraz do zakładki Konfiguracja systemu i wciśnijcie Optymalizacja i dostrajanie Windows. Tutaj znajdują się opcje, dzięki którym możecie zoptymalizować zarządzanie zasobami systemowymi. Każda z opcji jest opisana i można się o niej dowiedzieć więcej, wybierając ją i czytając informację u dołu ekranu.

• Po skonfigurowaniu programu można go zminimalizować do ikony w pasku narzędzi naciskając przycisk Ukryj.

Rysunek 24. Główne okno programu Fast Defrag 2 i zaznaczone przyciski oczyszczania pamięci RAM i minimalizowania do paska narzędzi

Karta graficzna

Programy multimedialne i gry komputerowe potrzebują kart graficznych o dużej mocy obliczeniowej. Urządzenia te szybko się starzeją i praktycznie z każdą premierą nowej gry, trzeba znacznie ograniczać opcje programu, aby karta graficzna poradziła sobie z jej wyświetlaniem. Dlatego jeśli nie chcecie, co parę miesięcy kupować nowej karty graficznej, możecie spróbować przyspieszyć urządzenie, które macie zamontowane w swoim komputerze. Na szczęście podkręcanie kart graficznych jest łatwiejsze niż procesora i pamięci RAM, ponieważ wykonuje się je z poziomu systemu Windows. Dodatkowo zmianie podlegają tylko dwa parametry: częstotliwość taktowania GPU (procesora graficznego) i częstotliwość taktowania pamięci.

Przyspieszając kartę graficzną stosujcie takie zasady, jak przy podkręcaniu procesora i pamięci RAM. Pamiętajcie, aby szybkość zwiększać stopniowo i po każdej zmianie parametrów przetestować stabilność urządzenia. Najpierw powinniście ustalić maksymalną częstotliwość GPU, a następnie szukać maksymalnej częstotliwości dla pamięci, ponieważ oba te elementy podkręca się niezależnie. Ważne jest także wydajne chłodzenie, najlepiej, aby procesor graficzny wyposażony był w wydajny radiator i wentylator, natomiast kości pamięci – w radiatory.

Do przyspieszenie karty graficznej skorzystajcie z wspomnianego wcześniej (dział Programy wyświetlające aktualną temperaturę urządzenia) programu RivaTuner. Potrafi on podkręcać karty graficzne z układami nVidia GeForce i ATI Radeon.

Aby zwiększyć szybkość procesora graficznego:

• Po uruchomieniu programu w jego głównym oknie w zakładce Main wciśnijcie trójkąt przy informacji o Waszej karcie graficznej.

• Z belki, która zostanie wyświetlona wybierzcie pierwszą ikonę od lewej - Low-level system settings.

Rysunek 25. Opcje podkręcania odnajdziecie klikając pierwszą od lewej ikonę na rozwiniętym pasku

• Teraz w oknie Low-level system tweaks, w zakładce Overclocking zaznaczcie opcję Enable low-level hardware overclocking. W okienku, które się pojawi wybierzcie Detect now.

• W pierwszej kolejności przyspieszcie procesor graficzny przesuwając suwak Core clock w prawo o kilka MHz. W naszym przypadku przy częstotliwości taktowania GPU rzędu 385 MHz podwyższyliśmy parametr na 390 MHz.

• Kliknijcie teraz przycisk Test (bez tego nie będziecie mogli zastosować zmian) oraz OK i jeszcze raz OK w głównym oknie programu.

• Przetestujcie stabilność podkręconej karty graficznej za pomocą programów 3DMark lub wymagającej gry. Nadzorujcie temperaturę układu graficznego.

Jeśli po zmianie częstotliwości podczas testów zaczną pojawiać się błędy tzw. artefakty, obniżcie częstotliwość GPU do poprzedniej pozycji. Artefakty to paski pojawiające się w różnych miejscach ekranu, a także nieregularne wielokąty lub punkty. Pojawiają się one gdy układ graficzny jest przetaktowany.

• Jeżeli podczas testów nie pojawiły się artefakty, a temperatura układu jest na właściwym poziomie możecie znów podnieść częstotliwość GPU.

• Podwyższajcie częstotliwość taktowania GPU, aż pojawią się pierwsze objawy niestabilności lub artefakty. Wtedy zmniejszcie częstotliwość do wcześniejszego poziomu i ponownie przetestujcie sprzęt.

Jeśli będziecie chcieli w jednej chwili wrócić do fabrycznych ustawień karty wystarczy, że w okienku Low-level system tweaks wciśniecie przycisk Defaults.

Gdy ustalicie maksymalny poziom częstotliwości taktowania procesora graficznego przyspieszcie pamięć karty. W tym celu:

• W oknie Low-level system tweaks zwiększcie wartość taktowania pamięci przesuwając w prawo suwak Memory clock.

• Kliknijcie Test, a następnie OK. Aby dalej zwiększać szybkość pamięci postępujcie tak jak przy podkręcaniu GPU. Granicą przyspieszania będą problemy z zachowaniem stabilności komputera i występowanie artefaktów.

Rysunek 26. Przyspieszony GPU i pamięć karty graficznej

Aby zastosować nowe ustawienia przy każdym uruchamianiu komputera, w oknie Low-level system tweaks zaznaczcie opcję Apply overclocking at Windows startup.

Testowanie przyspieszonej karty graficznej

Testowanie karty graficznej ma na celu sprawdzenie:

• stabilności pracy przyspieszonego urządzenia - czy system nie zawiesza się, nie pojawiają się błędy urządzeń, nie występują artefakty,

• temperatury układu w stresie czyli podczas wymagających obliczeń,

• wydajności karty przed i po przyspieszeniu,

• wyników jakie osiąga urządzenie, które można porównać z osiągami innych użytkowników.

3DMark

Programów do testowania kart graficznych jest dużo. Najpopularniejszymi są aplikacje z serii 3DMark firmy Futuremark. Ukazały się już cztery wersje tego programu: 3DMark2001, 3DMark03, 3DMark05, 3DMark06. Możecie ich używać za darmo, jednak mają one pewne ograniczenia (konfiguracja programu), które dostępne są po zakupie wersji płatnej. Jednak ograniczona wersja 3DMarka w zupełności wystarczy do przetestowania przyspieszonej karty graficznej.

Aby przetestować przyspieszony układ graficzny uruchomcie program i wybierzcie przycisk Run 3DMark. Po zakończeniu testów wyświetlony zostanie wynik.

Pamiętajcie, aby podczas testów obserwować temperaturę układu i w przypadku osiągnięcia niebezpiecznie wysokiego poziomu (przy niektórych kartach w okolicach 90°C) zmniejszyć częstotliwość taktowania.

Aby odczytać dokładne informacje o Waszym komputerze i karcie graficznej wybierzcie Details.

Rysunek 27. Okno programu 3DMark05

ATI Tray Tools

Użytkownicy korzystający z układów graficznych firmy ATI mogą skorzystać z ciekawego programu o nazwie ATI Tray Tools. Po zainstalowaniu i uruchomieniu program umiejscawia się w pasku narzędzi. Funkcje programu można uruchomić klikając prawym przyciskiem myszy ikonę w pasku zadań i wybierając opcje z menu programu, które się rozwinie.

Rysunek 28. Ikona programu ATI Tray Tools w pasku narzędzi

Oferuje on kilka ciekawych funkcji:

• umożliwia przyspieszanie GPU i pamięci karty graficznej – Hardware/Overclocking Settings,

• nadzoruje temperaturę układu graficznego

• wyświetla szczegółowe dane na ekranie podczas uruchomionego programu multimedialnego,

• ułatwia dostęp do parametrów konfiguracyjnych karty graficznej, monitora i sterowników.

Ważną i przydatną opcją z punktu widzenia przyspieszonego układu jest funkcja wyświetlania szczegółowych danych na ekranie, podczas uruchomionego programu multimedialnego np. gry. Aby uruchomić te opcję:

• Kliknijcie Tools & Options, a następnie OnScreen Display.

• Otworzy się okno, w którym w zakładce OSD zaznaczcie pole Enable OnScreen Display, aby włączyć wyświetlanie opcji.

• W sekcji OSD Screen Corner określcie, w którym rogu ekranu wyświetlane będą dane.

• Z kolei w polu FPS draw type wybierzcie wielkość czcionki, która ędzie wyświetlać ilość klatek na sekundę.

Rysunek 29. Opcje wyświetlania danych przez program ATI Tray Tools

• Teraz przejdźcie do zakładki FlashOSD i wybierzcie, jaki parametr będzie wyświetlany na ekranie. Dane będą wyświetlane w dwóch liniach, a co będzie pokazywane możecie wybrać spośród dostępnych opcji, my polecamy:

• GPU Speed­ – częstotliwość taktowania procesora graficznego,

• Memory Speed – częstotliwość taktowania pamięci,

• GPU Temperature – temperatura procesora graficznego,

• FAN Duty – szybkość pracy wentylatora zamontowanego na układzie graficznym,

• Use FlashOSD Plugin/OSD Example – wcisnijcie przycisk Configure i w oknie, które zostanie otwarte wybierzcie Show time (wyświetlanie aktualnego czasu), Show current resolution (aktualna rozdzielczość ekranu z jakością kolorów i z częstotliwością odświeżania ekranu).

Rysunek 30. Wybór parametrów, które będą wyświetlane podczas pracy uruchomionego programu multimedialnego

Na końcu zapiszcie zmiany i zminimalizujecie program do paska narzędzi. Gdy uruchomicie np. grę w jednym z rogów ekranu będą wyświetlone zdefiniowane przez Was dane. Pozwolą Wam one bezpiecznie testować komputer po przyspieszeniu, a także później podczas wzmożonej pracy przy grze komputerowej, gdzie w każdej chwili będziecie widzieć, co dzieje się z Waszym układem graficznym.

Rysunek 31. Dane wyświetlane w rogu ekranu podczas gry 3D przez program ATI Tray Tools

Dysk twardy

Pozostało jeszcze jedno ważne urządzenie, które ma niebagatelny wpływ na pracę całego komputera – dysk twardy. Jego pracę również możecie przyspieszyć. Nie chodzi jednak o sprzętowe zwiększanie parametrów pracy urządzenia. Dbając o kondycję Waszego dysku twardego spowodujecie, że będzie on pracował szybciej i wydajniej. Zabiegi te polegają na regularnym testowaniu urządzenia pod kątem błędów i uszkodzeń, a także na defragmentowaniu danych, które będąc rozproszone po całej powierzchni dysku, wpływają na jego obniżenie wydajności i szybsze zużywanie się.

Narzędzie Sprawdź dysk

Sprawdzanie dysku twardego na obecność błędnych i uszkodzonych sektorów wpłynie bezpośrednio na jego awaryjność i poprawną pracę. Aby skorzystać z narzędzia:

• Kliknijcie dwukrotnie ikonę Mój komputer.

• Wybierzcie symbol dysku i kliknijcie go prawym klawiszem myszy.

• Z wyświetlonego menu kontekstowego wybierzcie Właściwości.

• Przejdźcie na zakładkę Narzędzia i wciśnijcie przycisk Sprawdź.

• Zaznaczcie opcję Automatycznie usuwaj błędy oraz Przeszukaj i spróbuj odzyskać sektory uszkodzone.

• Po kliknięciu przycisku Rozpocznij wyświetlony zostanie komunikat, w którym zostaniecie poinformowanie, że sprawdzenie dysku zostanie przeprowadzone przy następnym uruchomieniu komputera. Jeśli zgadzacie się na to, wciśnijcie przycisk Tak i uruchomcie ponownie komputer. Jeśli chcecie tylko profilaktycznie przeszukać dysk bez konieczności ponownego włączenia komputera, nie zaznaczajcie pola Automatycznie usuwaj błędy.

Rysunek 32. Sprawdzanie dysku twardego w Windows XP

Defragmentacja dysku twardego

Fragmentacja plików wpływa bardzo negatywnie na szybkość pracy dysku twardego. Odczytywanie danych trwa dłużej, a dysk musi wykonywać większą pracę odszukując fragmenty pliku po całym dysku. Aby zwiększyć szybkość pracy dysku twardego powinniście przeprowadzić proces defragmentacji plików. Polega on na scalaniu fragmentów rozczłonkowanych plików. System Windows został wyposażony w narzędzie do defragmentacji dysku twardego. Aby je uruchomić:

• Kliknijcie Start/Wszystkie programy/Akcesoria/Narzędzia systemowe/Defragmentator dysków.

• Wybierzcie dysk przeznaczony do defragmentacji i wciśnijcie przycisk Analizuj, aby sprawdzić stan dysku. Wynik analizy pokazany jest w formie paska.

• Po przeprowadzeniu analizy program wyświetla szczegółowy raport o stanie dysku, który można zobaczyć klikając przycisk Wyświetl raport.

• Rozpocznijcie defragmentację wciskając przycisk Defragmentuj.

Aby proces defragmentacji mógł być rozpoczęty, na dysku misi być minimum 15 procent wolnego miejsca.

• Po przeprowadzonej operacji wyświetlony zostanie ekran podsumowujący.

JAK SKONFIGUROWAĆ SYSTEM, ABY PRZYSPIESZYĆ PRACĘ PECETA?

Również poprzez umiejętną zmianę konfiguracji systemu Windows możecie dodać Waszemu pecetowi skrzydeł. Dzięki kilku trikom zwiększycie szybkość pracy systemu, jego uruchamianie i zamykanie. Dodatkowo możecie skorzystać z darmowych programów, które znacznie ułatwią proces przyspieszania systemu i komputera

Pamięć wirtualna

Pracę systemu Windows można przyspieszyć i zoptymalizować poprzez odpowiednie ustawienia pamięci wirtualnej. Pamięć wirtualna w systemie Windows jest techniką programową i sprzętową, która polega na gospodarowaniu pamięcią operacyjną RAM. Pozwala ona na przydzielanie pamięci dla wielu procesów przeprowadzanych w systemie. Dzięki temu oprogramowanie dysponuje większą ilością pamięci, niż tą, w którą fizycznie wyposażony jest pecet. Skutkuje to tym, że komputer pracuje szybciej i wydajniej. Dzieje się tak poprzez przeniesienie danych z ostatnio nieużywanej pamięci do pamięci masowej. W systemie Windows XP tylko jądro systemu pracuje bezpośrednio na pamięci RAM. Programy z kolei w większym stopniu korzystają z pośrednictwa pamięci wirtualnej.

Pamięć wirtualna składa się z:

• pamięci RAM,

• pliku stronicowania (pagefile.sys).

Plik stronicowania (pagefile.sys), zwany też plikiem wymiany umiejscowiony jest na dysku twardym i wspomaga pamięć fizyczną RAM. Zapisywane są w nim dane zrzucone z pamięci fizycznej. Podczas pracy systemu jest on ciągle wykorzystywany, system na bieżąco zapisuje w nim potrzebne dane. W sytuacji, gdy brakuje miejsca w pamięci RAM peceta, system przerzuca dane do pliku pagefile.sys na dysku twardym. System Windows podczas uruchamiania systemu tworzy plik wymiany od początku. Następnie szuka dla niego miejsca na dysku, aby zapisać go w całości. Jeśli system tej przestrzeni nie znajdzie, wtedy plik wymiany dzielony jest na kilka części. Powoduje to zwolnienia podczas pracy systemu.

Optymalny rozmiar pliku stronicowania

Od wielkości pliku wymiany zależy szybkość i wydajność systemu oraz jego awaryjność. Za mały plik pagefile.sys powoduje kłopoty z pracą systemu i częste awarie, a nawet samowolny restart systemu. Dodatkowo wykonywane procesy trwają bardzo wolno. Pojawia się komunikat, że jest zbyt mało pamięci wirtualnej, zakończony tym, że wymagająca aplikacja zostaje zamknięta. Zbyt duży plik wymiany powoduje, że system nie wykorzystuje całej pojemności pliku, a przez to niepotrzebnie zajmowana jest przestrzeń na dysku. Co więcej rozmiar pliku wymiany większy niż wolne miejsce na dysku powoduje pojawianie się błędów.

Najczęściej podaje się schemat wielkości pliku stronicowania jako 1,5 x ilość RAM-u zamontowanego w komputerze dla rozmiaru początkowego i 3 razy ilość RAM-u dla rozmiaru maksymalnego. Czyli przy 256 MB pamięci RAM, rozmiar początkowy pliku wymiany powinien wynosić 384 MB, natomiast maksymalny 758 MB. Jednak ten schemat nie zawsze i nie we wszystkich przypadkach się sprawdza. W przypadku, jeśli użytkownik dysponuje małą ilością RAM-u to przy pracy z wymagającymi programami ta wielkość pliku może okazać się niewystarczająca. Z kolei w odwrotnym przypadku, gdy Wasz komputer wyposażony jest w dużą ilość RAM-u, zbyt duży plik wymiany nie będzie w ogóle wykorzystywany zajmując niepotrzebnie sporo miejsca na dysku twardym.

Tak więc nie ma uniwersalnego schematu na określenie wielkości pliku wymiany. Wszystko zależy od sprzętu i od oprogramowania z jakiego korzystacie. Jeśli używacie komputera tylko do prac biurowych i obsługi Internetu możecie utworzyć mniejszy plik wymiany. Natomiast w przypadku pracy z programami do obróbki grafiki, multimediów i graniem w wymagające gry wideo, plik wymiany musi być większy.

Podczas ustalania wielkości pliku stronicowania musicie pamiętać, aby minimalna i maksymalna wielkość pliku nie były takie same. Rozmiar początkowy musi być zawsze mniejszy od rozmiaru maksymalnego. W przeciwnym wypadku, gdy system będzie potrzebował większego pliku wymiany, a wykorzysta 90% jego dostępnej wielkości, zacznie wyświetlać komunikaty ostrzegawcze, a nawet może zatrzymać pracę systemu. W ustalaniu najoptymalniejszej wielkości pliku stronicowania dla Waszego systemu pomoże Wam tabela 1.

Przytoczone w tabeli parametry można poddawać dalszym modyfikacjom. Jeżeli przy minimalnych ustawieniach komputer pracuje bez najmniejszych problemów, spróbujcie jeszcze zmniejszyć rozmiar pliku wymiany, a następnie uruchomcie równocześnie kilka najbardziej wymagających programów zainstalowanych na Waszym komputerze. Samo uruchomienie nie wystarczy, muszą one wykonywać jeszcze określone zadania, np. w programie graficznym otwórzcie zdjęcie i zastosujcie na nim filtr lub efekt wymagający dużej mocy obliczeniowej, odtwórzcie film DVD, uruchomcie kilka okien przeglądarki, wczytajcie do Waszego pakietu biurowego duży dokument, a następnie poddajcie go edycji, włączcie grę video, itp. (dobór programów zależny jest od sposobu wykorzystania peceta). Jeśli komputer będzie pracował stabilnie możecie pozostawić ustawioną wartość lub próbować jeszcze ją zmniejszać. Gdy natomiast komputer zacznie działać niestabilnie, wyświetlać komunikaty – zwiększcie rozmiar pliku wymiany.

Aby zmienić wielkość pliku wymiany:

• Wciśnijcie prawym przyciskiem ikonę Mój komputer na pulpicie i wybierzcie z menu kontekstowego Właściwości.

• Przejdźcie do zakładki Zaawansowane i w sekcji Wydajność wciśnijcie przycisk Ustawienia.

• Teraz przejdźcie do zakładki Zaawansowane i w części Pamięć wirtualna wciśnijcie przycisk Zmień.

• Otworzy się okno Pamięć wirtualna w którym zaznaczcie Rozmiar niestandardowy, a następnie w polach Rozmiar początkowy (MB) i Rozmiar maksymalny (MB) wpiszcie odpowiednie dane.

• Aby zatwierdzić wybór wciśnijcie przycisk Ustaw i OK. Po wprowadzonych zmianach ponownie uruchomcie komputer.

Najlepsze umiejscowienie pliku stronicowania

Umiejscowienie pliku stronicowania na dysku twardym wpływa bezpośrednio na szybkość pracy systemu. Dostępnych jest wiele opcji, poniżej przedstawiamy najlepsze z nich, które to dostosujcie do swojej sytuacji.

Plik wymiany razem z systemem

Jeśli komputer wyposażony jest w jeden dysk twardy i utworzona jest na nim tylko jedna partycja, Windows XP domyślnie umieszcza plik wymiany na partycji systemowej. Dzięki temu, że pliki systemowe i plik wymiany znajdują się blisko siebie, mniejszemu obciążeniu podlega dysk twardy, co powoduje szybka pracę systemu. W takiej sytuacji zmniejsza się długość skoków głowicy po talerzu dysku twardego. Z drugiej jednak strony spada wydajność pracy systemu, gdy plik wymiany ulega fragmentacji. Wtedy głowica dysku korzystając często z rozczłonkowanego pliku wymiany i danych często zmienia położenie. Sposobem rozwiązania tego problemu jest defragmentacja pliku wymiany, którą opiszemy później. Uogólniając po dłuższym czasie korzystania z systemu z takim położeniem pliku wymiany, gdy ulega on fragmentacji, wydajność systemu bardzo spada. Aby uzyskać jego poprawną pracę konieczna jest defragmentacja pliku wymiany.

Trzy partycje na jednym dysku

Dla posiadaczy jednego dysku sposobem na znaczne zwiększenie wydajności systemu będzie utworzenie trzech partycji. Na pierwszej z nich powinien być zainstalowany system Windows XP, na drugiej znajdować się powinien plik wymiany, natomiast na trzeciej programy i dane. Partycja przeznaczona na plik wymiany gwarantuje Wam, że nie dojdzie do jego fragmentacji. Rozmiary dla partycji powinny być następujące:

• Pierwsza partycja C: - około 2 - 3 GB – partycja systemowa, na której zainstalowany jest tylko system.

• Kolejna partycja D: – 1 – 2 GB – przeznaczona tylko na plik wymiany. Utwórzcie partycję o pojemności 1 GB jeśli macie komputer z ilością pamięci operacyjnej RAM o wielkości do 1 GB. Jeśli dysponujecie pamięcią o wielkości większej niż 1 GB, na partycję przeznaczcie 2 GB miejsca na dysku.

• Kolejna partycja – instalujecie na niej programy i zapisujecie dane.

Macie trzy partycje na swoim dysku. Na C: zainstalowany jest system Windows, a na największej partycji znajdują się programy i dane. Umieśćcie teraz plik wymiany na partycji D:. W tym celu:

• Kliknijcie prawym przyciskiem ikonę Mój komputer i z menu kontekstowego wybierzcie Właściwości.

• Przejdźcie do zakładki Zaawansowane i w sekcji Wydajność wciśnijcie przycisk Ustawienia.

• Następnie przejdźcie do zakładki Zaawansowane i w części Pamięć wirtualna wciśnijcie przycisk Zmień.

• W polu Dysk [Etykieta woluminu] zaznaczcie partycję na której chcecie umieścić plik wymiany.

• Teraz w sekcji Rozmiar pliku stronicowania dla wybranego dysku zaznaczcie Rozmiar niestandardowy i w polach Rozmiar początkowy (MB) i Rozmiar maksymalny (MB) wpiszcie pojemność utworzonej przez Was partycji. W przypadku 1 GB będzie to 1024.

• Kliknijcie przycisk Ustaw, aby zatwierdzić wybór

Rysunek 33. Określanie lokalizacji i wielkości pliku stronicowania na partycji

Czasami zdarzają się problemy z systemem, gdy na partycji, na której zainstalowany jest Windows nie ma pliku stronicowania. Wtedy mogą pojawiać się komunikaty o małej ilości pamięci wirtualnej oraz kłopoty ze stabilnością systemu. Problem ten możecie łatwo rozwiązać tworząc mały plik wymiany o wielkości 2 MB na partycji, na której zainstalowany jest system Windows XP. W tym celu:

• W polu Dysk [Etykieta woluminu] zaznaczcie partycję na której zainstalowany jest system Windows.

• Następnie w sekcji Rozmiar pliku stronicowania dla wybranego dysku zaznaczcie Rozmiar niestandardowy i w polach Rozmiar początkowy (MB) i Rozmiar maksymalny (MB) wpiszcie 2.

• Na końcu wciśnijcie przycisk Ustaw, aby utworzyć plik wymiany.

Rysunek 34. Określanie wielkości pliku wymiany na partycji systemowej

Dwa dyski - system na jednym, plik wymiany na drugim

Jeśli dysponujecie dwoma dyskami twardymi, możecie przenieść plik wymiany z dysku, na którym jest system, na drugi dysk. Osiągniecie w ten sposób największy wzrost wydajności. Przez to jeden dysk będzie zajmował się obsługą systemu i programów, natomiast drugi skupi się na pliku wymiany. Dzięki temu oba dyski nie będą mocno obciążone, a to spowoduje duży wzrost wydajności systemu i komputera. Jednak, aby takie rozwiązanie miało sens, drugi dysk musi mieć parametry nie gorsze niż dysk systemowy, a najlepiej, aby były one lepsze. Jeśli przeniesiecie plik wymiany na starszy dysk, odbiegający wydajnością od systemowego, spowolnicie tylko prace systemu.

Przed przeniesieniem pliku na drugi dysk, utwórzcie na nim partycję przeznaczona tylko na plik wymiany. W tym celu utwórzcie partycję o pojemności 1 GB jeśli macie komputer z ilością pamięci operacyjnej RAM o wielkości do 1 GB. Jeśli dysponujecie pamięcią o wielkości większej niż 1 GB, na partycję przeznaczcie 2 GB miejsca na dysku.

Aby utworzyć plik wymiany na drugim dysku:

• Kliknijcie prawym przyciskiem ikonę Mój komputer i następnie Właściwości/Zaawansowane/Ustawienia/Zaawansowane i w części Pamięć wirtualna wciśnijcie przycisk Zmień.

• W polu Dysk [Etykieta woluminu] zaznaczcie drugi dysk, na którym chcecie utworzyć plik wymiany.

• Następnie w sekcji Rozmiar pliku stronicowania dla wybranego dysku zaznaczcie Rozmiar niestandardowy i określcie rozmiar początkowy i maksymalny Waszego pliku wymiany. Jak go określić przeczytacie w kolejnym rozdziale.

• Kliknijcie przycisk Ustaw.

• Teraz zmniejszcie plik wymiany na dysku na którym zainstalowany jest system Windows.

Podobnie jak w poprzednim przypadku powinniście utworzyć mały plik wymiany o rozmiarze 2 MB na dysku z zainstalowanym systemem Windows. Plik ten jest konieczny do poprawnej pracy systemu.

Kilka plików wymiany na kilku dyskach

Jeśli w Waszym komputerze znajduje się kilka dysków twardych możecie na każdym z nich umieścić plik wymiany. System Windows XP obsługuje nawet do 16 plików wymiany. Opcja ta jest szczególnie polecana, gdy dysponujecie podobnymi pod względem wydajności dyskami twardymi. Dzięki temu wariantowi przyspieszycie pracę systemu, ponieważ dysk, który jest aktualnie najmniej obciążony będzie szybciej operował na swoim pliku wymiany. Są nawet sytuacje, w których system może korzystać z dwóch plików wymiany równocześnie.

Optymalizowanie pliku stronicowania

Plik wymiany, jego wielkość i położenie mają niebagatelne znaczenie dla szybkości, wydajności systemu i całego komputera. Gdy system pracuje wolniej i mniej stabilnie to znak, że plik wymiany woła o pomoc.

Defragmentacja pliku wymiany

Jeśli plik wymiany nie ma wystarczającej wolnej przestrzeni na dysku, zostaje on przez system rozczłonkowany i zapisywany na wolnym miejscu na dysku twardym. W takiej sytuacji może on zostać podzielony nawet na kilkaset fragmentów. Dodatkowo systemowe narzędzia do defragmentacji plików nie są w stanie scalić pliku wymiany.

Z pomocą przyjdzie Wam program System File Defragmenter. Dzięki niemu możecie scalać pliki do których inne narzędzia nie mają dostępu, w tym także plik wymiany. Co więcej w głównym oknie programu możecie zobaczyć jak bardzo sfragmentowany jest plik wymiany.

Nie przeprowadzajcie defragmentacji pliku wymiany programem System File Defragmenter, jeśli nie dysponujecie wystarczającą ilością wolnego miejsca na dysku twardym, na którym można umiejscowić plik w jednym kawałku. Brak miejsca może spowodować wyświetlenie komunikatów ostrzegawczych i awarię systemu.

Aby zdefragmentować plik wymiany programem System File Defragmenter:

• Program nie ma instalatora więc po pobraniu go ze strony producenta wystarczy, ze rozpakujecie plik i uruchomicie program klikając pagedfrg.exe.

• Otworzy się okno programu, w którym zobaczycie na ile fragmentów podzielony jest plik wymiany. Spójrzcie na okno File, odnajdźcie pozycję pagefile.sys i w kolumnie Fragment(s) odczytajcie z ilu części składa się plik.

• Teraz zaznaczcie pozycję Defragment at next boot. Dzięki temu plik wymiany zostanie zdefragmentowany podczas ponownego uruchomienia komputera.

Nie zaznaczajcie opcji Defragment every boot, która spowoduje, że plik wymiany będzie defragmentowany przy każdym uruchomieniu systemu. Przez to uruchamianie komputera będzie trwało dłużej i nie istnieje potrzeba aż tak częstego defragmentowania pliku wymiany.

• Na końcu wciśnijcie OK i zrestartujcie komputer.

Czyszczenie pliku wymiany przy zamykaniu systemu

Przy każdym uruchomieniu Windows, plik wymiany tworzony jest od początku. Plik używany poprzednio jest zapominany przez system. Warto czyścić plik wymiany przy każdym zamknięciu systemu Windows z dwóch powodów:

• Zwiększacie wydajność systemu poprzez usunięcie starego pliku wymiany i utworzenie w jego miejsce nowego, umieszczonego w jednym kawałku.

• Ze względów bezpieczeństwa gdyż usuniecie starego pliku wymiany wykasuje jednocześnie wszystkie dane z ostatniej sesji systemu. Tak więc nikt nie będzie mógł odczytać na jego podstawie Waszych danych.

Jedynym minusem czyszczenia pliku wymiany jest dłuższe zamykanie systemu Windows. Jednak w ogólnym rozrachunku bardziej Wam się to opłaci, ponieważ zdecydowanie poprawicie wydajność swojego systemu.

Aby system wyczyścić plik wymiany przy zamknięciu:

• Kliknijcie Start/Uruchom i wpiszcie polecenie regedit.

• Następnie przejdźcie do klucza HKEY_LOCAL_MACHINE\SYSTEM\CurrentControlSet\Control\Session Manager\Memory Management.

• Tam w prawej części Edytora rejestru znajdziecie wartość ClearPageFileAtShutdown. Kliknijcie ją prawym przyciskiem myszy z menu kontekstowego wybierzcie Modyfikuj.

• W oknie Edytowanie wartości DWORD w polu Dane wartości wpiszcie cyfrę 1.

Triki przyspieszające pracę systemu

Czas uruchamiania i zamykania systemu Windows, może niekiedy zdenerwować nawet najspokojniejszych użytkowników peceta. Zwłaszcza, jeśli macie starszy komputer wczytanie i zakończenie wszystkich poleceń i narzędzi trwa bardzo długo. Również sama praca systemu może doprowadzić użytkownika do szewskiej pasji, gdy każde zrealizowanie polecenia trwa dłuższą chwilę, a na dodatek komputer często odmawia posłuszeństwa, zawieszając się. Jednak istnieją pewne triki, dzięki którym możecie znacznie przyspieszyć pracę systemu Windows XP, a także jego uruchamianie i zamykanie.

Szybszy start systemu Windows XP

Przez większość czasu procedury uruchamiania systemu wyświetlany jest na ekranie monitora czarny ekran z napisem Windows XP i z przesuwającym się paskiem postępu. Możecie pozbyć się tego ekranu, jednocześnie przyspieszając ładowanie się systemu. Wystarczy zmodyfikować plik boot.ini. W tym celu:

• Kliknijcie Start/Panel sterowania/System i w zakładce Zaawansowane w sekcji Uruchamianie i odzyskiwanie wciśnijcie przycisk Ustawienia.

• W oknie, które się otworzy w części Uruchamianie systemu kliknijcie przycisk Edytuj.

Rysunek 35. Opcje uruchamiania systemu Windows XP

• Uruchomiony zostanie systemowy Notatnik, w którym zobaczycie zawartość pliku boot.ini:

[boot loader]

timeout=30

default=multidiskrdiskpartition\NWINDOWS

[operating systems]

multidiskrdiskpartition\NWINDOWS="Microsoft Windows XP Professional" /fastdetect

multidiskrdiskpartition\WINDOWS="Microsoft Windows XP Professional" /fastdetect

• Teraz w ostatniej linii po wpisie /fastdetect dodajcie /nobootgui. Ostatnia linia będzie wyglądała teraz następująco:

multidiskrdiskpartition\WINDOWS="Microsoft Windows XP Professional" /fastdetect /nobootgui

Rysunek 36. Edycja piku boot.ini

Wpis ten powoduje pominięcie inicjalizacji sterownika VGA. Opowiada on za wyświetlanie ostrzegawczych ekranów BSOD (Blue Screen Of Death). Przez to nie będziecie mogli przeczytać informacji z ekranu po wystąpieniu błędów systemu.

Opróżnienie folderu Prefetch

Windows XP wczytuje aplikacje, sterowniki urządzeń, usługi systemowe i elementy interfejsu graficznego podczas uruchamiania. Wtedy analizuje on procedurę startową i zapisuje wyniki w plikach o rozszerzeniu PF w katalogu C:\Windows\Prefetch. Również przy każdym uruchamianiu, aplikacje zapisują własne pliki PF w folderze Prefetch. Aby przyspieszyć uruchamianie systemu Windows XP polecamy usunięcie wszystkich plików znajdujących się w katalogu C:\Windows\Prefetch. Dzięki temu system nie będzie wczytywał danych z plików PF, przez co uruchomiony zostanie szybciej.

Rysunek 37. Zawartość folderu Prefetch znajdującego się w katalogu C:/Windows

Ograniczenie wyświetlania efektów w Windows XP

Wykorzystanie efektów wizualnych przez system Windows XP wpływa bezpośrednio na szybkość pracy komputera. Gdy ograniczycie część z nich, odczujecie wzrost mocy komputera o kilka procent (zwłaszcza w starszych pecetach).

Wybór efektów

W Windows XP możecie sami wybrać, jakie efekty wizualne mają być używane przez system. Decydujecie czy włączyć lub wyłączyć przejścia dla menu lub pasków narzędzi, wygładzanie krawędzi czcionek, rzucanie cieni przez menu. Przekłada się to w bezpośredni sposób na szybkość pracy Waszego systemu.

Aby wybrać, które efekty mają być wyświetlane:

• Kliknijcie prawym przyciskiem myszy pulpit i wybierzcie Właściwości.

• W oknie Właściwości: Ekran wybierzcie zakładkę Wygląd i kliknijcie przycisk Efekty.

• W oknie Efekty odznaczcie te, których nie chcecie oglądać.

• Na przykład chcąc wyłączyć wygładzanie czcionek, odznaczcie pole Użyj metody wygładzania...

• Jeśli chcecie jednak pozostawić wygładzanie czcionek (lepsza ostrość liter i cyfr), sprawdźcie, jaka metoda jest ustawiona w Waszym systemie.

• Jeśli zaznaczona jest metoda Clear Type, zmieńcie ją na Standardową. Technologia wygładzania czcionek Clear Type mimo swoich zalet wizualnych wpływa bardzo niekorzystnie na wydajność wyświetlania np. w programie Word.

Rysunek 38. Wybór efektów w systemie Windows XP

Zaawansowane dostosowanie efektów wizualnych

Opcją personalizacji ustawień graficznych interfejsu, poprzez którą możecie dokonać jeszcze bardziej szczegółowych zmian jest opcja Efekty wizualne. Aby z niej skorzystać:

• Kliknijcie prawym klawiszem myszy Mój komputer/Właściwości/Zaawansowane i wciśnijcie przycisk Ustawienia w obszarze Wydajność.

• Na karcie Efekty wizualne zaznaczcie opcję Dopasuj dla uzyskania najlepszej wydajności (Windows sam wybierze efekty, które nie będą spowalniać Waszego komputera).

• Możecie również ręcznie zmieniać poszczególne ustawienia, jeśli najpierw zaznaczycie opcję Niestandardowe.

Rysunek 39. Wyłączenie efektów graficznych w oknie Opcje wydajności

Lista autouruchamiania

Chcąc przyspieszyć wczytywanie Windows XP powinniście zwrócić uwagę na programy uruchamiane razem z systemem. Mogą one niejednokrotnie zwalniać procedury systemu. Dlatego warto sprawdzić, jakie programy znajdują się na liście autouruchamiania. Pomoże Wam w tym Narzędzie konfiguracji systemu. Aby z niego skorzystać:

• Kliknijcie Start/Uruchom i wpiszcie komendę MSCONFIG.

• Przejdźcie do zakładki Uruchamianie. Zobaczycie tam programy, które uruchamiane są razem z systememWindows XP.

• Jeśli zlokalizujecie program, który nie jest Wam potrzebny, odznaczcie odpowiednią pozycję.

Rysunek 40. Dzięki Narzędziu konfiguracji systemu możecie usunąć programy z listy autouruchamiania

Uważajcie, aby nie usunąć programów koniecznych do poprawnego działania systemu Windows XP. Gdy przypadkowo usuniecie taki wpis, przywróćcie wcześniejsze ustawienia systemu w trybie awaryjnym. Aby to zrobić po włączeniu komputera wciśnijcie klawisz F8. Z menu, które zostanie wyświetlone na ekranie wybierzcie opcję Tryb awaryjny.

Zbędne usługi

System Windows XP podczas startu uruchamia wiele usług systemowych. Część z nich jest Wam zupełnie zbędnych. Poprzez wyłączenie niepotrzebnych usług Wasz komputer uruchomi się szybciej, a także komputer będzie pracował wydajniej. Dodatkowo zmniejszycie w ten sposób wykorzystanie pamięci RAM i obciążenie procesora.

Aby wyłączyć zbędne usługi:

• Kliknijcie Start/Uruchom i wpiszcie polecenie SERVICES.MSC.

• Pojawi się okno Usługi z listą wszystkich usług systemu. Zobaczycie tam ich nazwy, opis, stan oraz typ uruchomienia.

• Następnie kliknijcie dwukrotnie nazwę wybranej usługi. Otworzy się okno właściwości danej usługi.

• Teraz w zakładce Ogólne w sekcji Typ uruchomienia wybierzcie Wyłączony. W ten sposób wyłączycie usługę.

• Wciśnijcie jeszcze przycisk Zatrzymaj, aby od razu wyłączyć usługę.

Rysunek 41. Wyłączenie usługi w Windows XP

Aby przyspieszyć pracę komputera możecie wyłączyć następujące usługi:

• Aktualizacje automatyczne - automatycznie aktualizuje system Windows XP i jego składniki. Po wyłączeniu usługi polecamy ręczne aktualizowanie systemu poprzez witrynę Windows Update.

• Aplikacja systemowa modelu COM+ - odpowiada ona za konfigurację i śledzenie składników zgodnych z modelem obiektowym COM+. Ustawcie Ręczny typ uruchomienia.

• Harmonogram zadań - jeśli nie korzystacie z zaplanowanych zadań, wyłączcie tą usługę. Sprawdźcie także, czy jakiś program nie zaplanował zadania automatycznie (przejdźcie do Start/Wszystkie programy/Akcesoria/Narzędzia systemowe/Zaplanowane zadania i tam sprawdźcie czy lista zadań jest pusta).

• Host uniwersalnego urządzenia Plug and Play – usługa ta odpowiada za wykrywanie i konfigurowanie urządzeń UPnP w sieci domowej. Jeśli nie udostępniacie połączenia internetowego innym komputerom, ustawcie pozycję Wyłączony.

• Konfiguracja zerowej sieci bezprzewodowej – usługa ta umożliwia automatyczne konfigurowanie bezprzewodowych kart sieciowych IEEE 802.11. Jeśli nie korzystacie z Internetu bezprzewodowego wyłączcie tę usługę.

• Logowanie do sieci - jeśli Wasz komputer nie jest częścią domeny możecie dla tej usługi ustawić typ uruchomienia Wyłączony.

• Menedżer sesji pomocy pulpitu zdalnego – usługa ta odpowiada za funkcję pomocy zdalnej w Centrum pomocy i obsługi technicznej. Jeżeli nie korzycie z usługi zdalnej, wyłączcie tą usługę.

• Pomoc TCP/IP NetBIOS – usługa ta wspiera obsługę systemu NetBIOS przez protokół TCP/IP oraz rozpoznawanie nazw NetBIOS. Jeżeli Wasz komputer nie pracuje w sieci, wyłączcie tą usługę.

• Rozpoznawanie lokalizacji w sieci - Odpowiada ona za gromadzenie informacji o konfiguracji połączeń sieciowych i powiadamianie aplikacji o zmianach konfiguracji. Usługa ta jest potrzebna, gdy udostępniacie połączenie internetowe Waszego komputera innym użytkownikom sieci. Jeśli tego nie robicie, możecie ustawić dla niej typ uruchomienia Wyłączony.

• Serwer – dzięki tej usłudze możecie udostępniać zasoby komputera innym użytkownikom sieci. Jeżeli Wasz komputer nie jest podłączony do sieci lokalnej lub nie udostępniacie plików ani drukarek innym użytkownikom sieci ustawcie dla tej usługi typ uruchomienia Wyłączony.

• Czas systemu Windows – synchronizuje ona czas i datę komputerów w sieci, z komputerem działającym jako serwer czasu. Jeśli nie zależy Wam na synchronizacji czasu przez Internet, wyłączcie tą usługę.

• Usługa raportowania błędów – odpowiada ona za tworzenie raportów o błędach Windows lub aplikacji. Następnie te informacje wysyłane są do Microsoftu. Usługa ta jest zbędna dla użytkownika, a dodatkowo wysyła prywatne informacje przez Internet. Dlatego wyłączcie tę usługę.

• Usługi terminalowe – jeśli nie korzystacie z funkcji szybkiego przełączania użytkowników, pulpitu zdalnego, pomocy zdalnej oraz z serwera terminali, ustawcie dla tej usługi typ uruchomienia Wyłączony.

• WebClient – po wyłączeniu tej opcji nie będzie można z Waszego komputera publikować dokumentów za pomocą Kreatora publikacji w sieci Web. Jeśli go nie używacie, wyłączcie tą usługę.

Szybsze zamknięcie

Również zamykanie systemu Windows XP możecie przyspieszyć. W tym celu misicie zmodyfikować rejestr systemu Windows XP. Aby to zrobić:

• Kliknijcie Start/Uruchom i w linii poleceń wpiszcie regedit.

• Znajdźcie klucz HKEY_LOCAL_MACHINE\SYSTEM\CurrentControlSet\Control.

• Tam zmodyfikujcie wartość WaitToKillServiceTimeout zmieniając wpis z 20000 na np. 5000.

• Kliknijcie OK i zamknijcie Edytor rejestru.

Rysunek 42. Zmieniona wpis na 5000 w wartości WaitToKillServiceTimeout

Programy do przyspieszania systemu

Istnieją programy, które pomogą Wam optymalnie skonfigurować system, aby pracował jak najszybciej i najwydajniej. Jednym z takich programów jest darmowy Doctor Tweak XP. Aby przyspieszyć system Windows:

• W lewym menu wybierzcie Opcje Windows XP i Przyśpieszanie WinXP.

• Wciśnijcie przycisk Usuń zawartość pamięci podręczne (folder …\Prefetch).

• Teraz zaznaczcie pole Monitoruj tylko proces startowy.

• Następnie zaznaczcie opcję Automatycznie przeprowadzaj defragmentację plików startowych podczas startu systemu i wciśnijcie przycisk Defragmentuj pliki startowe.

• Zaznaczcie opcję Szybsze zamykanie Windows XP, aby skrócić czas zamykania systemu Windows.

• Dodatkowo zaznaczcie pola Usuwaj biblioteki DLL z pamięci.

Rysunek 43. Przyspieszanie systemu za pomocą programu Doctor Tweak XP

• Teraz przejdźcie do opcji Dostosuj/Opcje dostosowania 1 i zaznaczcie opcję Szybciej zamykaj aplikacje, które przestały odpowiadać.

• Następnie zaznaczcie opcję Automatycznie zamykaj programy, które przestały odpowiadać.

• W polu Ustaw czas przed zakończeniem takiej aplikacji wpiszcie czas w milisekundach, jaki ma upłynąć przez zakończeniem zawieszonej aplikacji, np. 10000 (10 sekund).

Rysunek 44. Opcje pozwalające szybciej zamykać aplikacje, które przestały odpowiadać

Kolejnym programem, który przyspieszy działanie systemu Windows jest Bootvis. Aby przyspieszyć system:

• Kliknijcie Start/Wszystkie programy/Microsoft Bootvis/Bootvis.

• W głównym oknie programu, z górnego menu wybierzcie Trace i Optimize System.

• Pojawi się okienko, w którym wciśnijcie Reboot now. Komputer zostanie uruchomiony ponownie i wyświetlony będzie ekran w którym odczytacie informacje programu.

Rysunek 45. Optymalizacja systemu za pomocą programu Bootvis